نحوه جا اندازی مفصل شانه: مفصل شانه پیچیده‌ترین مفصل بدن انسان است و دامنه حرکتی وسیعی دارد. همین تحرک زیاد باعث می‌شود مفصل شانه نسبت به سایر مفاصل، بیشتر در معرض آسیب‌هایی مانند دررفتگی و نیمه دررفتگی قرار گیرد. در این مقاله، علاوه بر نحوه‌ی نحوه جا اندازی مفصل شانه به علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان این مشکلات نیز خواهیم پرداخت. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
دررفتگی مفصل شانه: وقتی استخوان سر جای خودش نیست
دررفتگی مفصل شانه زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان بالایی بازو (استخوان هومروس) از حفره‌ی مفصل شانه خارج شود. این آسیب اغلب در اثر ضربه مستقیم به شانه، زمین خوردن روی دست یا بازو یا حرکات ناگهانی و شدید شانه ایجاد می‌شود. علائم دررفتگی شانه معمولاً واضح است و شامل موارد زیر می‌شود:
- درد شدید و تیر کشنده در ناحیه شانه
- احساس لق شدن یا خالی کردن مفصل
- ناتوانی در حرکت دادن بازو
- تغییر شکل ظاهری مفصل شانه
مهم! نحوه جا اندازی مفصل شانه یک اقدام تخصصی پزشکی است و به هیچ وجه نباید در منزل و بدون کمک پزشک انجام شود. در صورت suspected دررفتگی مفصل شانه، فورا با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
در ضمن میتوانید بر روی عمل پارگی تاندون شانه کلیک کرده و اطلاعات در خور بدست بیاورید
نیمه دررفتگی مفصل شانه: آسیب خفیف‌تر، اما همچنان دردناک
نیمه دررفتگی مفصل شانه زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو به طور کامل از حفره‌ی مفصل خارج نشده باشد، اما از جایگاه طبیعی خود کمی جابجا شود. علائم نیمه دررفتگی مفصل شانه شبیه به دررفتگی است، اما معمولا شدت کمتری دارد. فرد ممکن است درد لحظه‌ای، احساس گیر کردن مفصل، ضعف و بی ثباتی در ناحیه شانه را تجربه کند.
شل شدن تاندون شانه: درد پنهانی که کم‌کم خودش را نشان می‌دهد
تاندون‌ها، بافت‌های محکمی هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. عضلات rotator cuff، گروه مهمی از ماهیچه‌ها هستند که ثبات مفصل شانه را تأمین می‌کنند. ساییدگی و پارگی‌های جزئی این تاندون‌ها که می‌تواند ناشی از حرکات تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین باشد، باعث می‌شود مفصل شانه دچار لقی و بی ثباتی شود. درد ناشی از شل شدن تاندون شانه معمولاً به تدریج و به صورت دردهای تیر کشنده یا سوزش در ناحیه شانه بروز پیدا می‌کند.
هرز شدن مفصل شانه: وقتی مفصل تحرک بیش از حد پیدا می‌کند
در برخی موارد، به دلیل آسیب به رباط‌های مفصل شانه، یا ضعف عضلات اطراف آن، مفصل بیش از حد متحرک می‌شود. این وضعیت که با نام هرز شدن مفصل شانه شناخته می‌شود، باعث احساس لقی و عدم ثبات در مفصل شده و فرد در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره احساس می‌کند که مفصل شانه ممکن است از جای خود خارج شود.
ضرب دیدگی کتف: دردی که با کبودی همراه است
ضرب دیدگی کتف، آسیب به بافت‌های نرم اطراف مفصل شانه، به ویژه عضلات و رباط‌ها، در اثر ضربه مستقیم به ناحیه‌ی پشت شانه است. علائم ضرب دیدگی کتف شامل درد، تورم، کبودی و خشکی مفصل می‌شود. این آسیب معمولا با استراحت و کمپرس سرد بهبود پیدا می‌کند.
درمان دررفتگی مفصل شانه: اولویت با جا انداختن استخوان در جای خودش
همانطور که اشاره شد، نحوه جا اندازی مفصل شانه تخصصی بوده و توسط پزشک متخصص ارتوپدی انجام می‌شود. پزشک ارتوپد معمولاً با انجام بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی، مفصل را به آرامی جا انداخته و سپس برای حفظ ثبات مفصل، از اسپلینت یا آتل استفاده می‌کند.
بعد از جا انداختن مفصل شانه چه باید کرد؟
پس از جا انداختن مفصل شانه توسط پزشک، روند بهبودی آغاز می‌شود. در این مرحله، نکات زیر را رعایت کنید:
- استراحت: مفصل شانه به زمان کافی برای التیام نیاز دارد. پزشک بر اساس شدت آسیب، میزان استراحت مورد نیاز را تعیین می‌کند.
- کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد روی ناحیه‌ی شانه به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
- استفاده از آتل یا اسپلینت: برای حفظ ثبات مفصل و جلوگیری از حرکت‌های اضافی، پزشک ممکن است استفاده از آتل یا اسپلینت را برای مدتی تجویز کند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در تقویت عضلات اطراف مفصل شانه، بهبود دامنه حرکتی و افزایش ثبات مفصل دارد. برنامه‌ی فیزیوتراپی توسط متخصص طراحی می‌شود و شامل تمرینات ورزشی خاصی است که به تدریج برای شما در نظر گرفته می‌شود.
- مصرف دارو: پزشک ممکن است برای کنترل درد و التهاب، داروهای مسکن تجویز کند.
عوارض احتمالی دررفتگی مفصل شانه: پیشگیری بهتر از درمان است
دررفتگی مفصل شانه، اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله:
- آسیب به عروق خونی یا اعصاب اطراف مفصل
- شکستگی استخوان
- دررفتگی‌های مکرر مفصل شانه (بی ثباتی مفصل)
- آرتروز مفصل شانه
با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب دررفتگی مفصل شانه، می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد.
تشخیص دررفتگی و نیمه دررفتگی مفصل شانه: معاینه فیزیکی و تصویربرداری
تشخیص دررفتگی و نیمه دررفتگی مفصل شانه معمولا با معاینه فیزیکی توسط پزشک متخصص ارتوپدی انجام می‌شود. پزشک با لمس کردن ناحیه‌ی شانه، بررسی دامنه‌ی حرکتی مفصل و انجام برخی تست‌های خاص، می‌تواند به تشخیص آسیب برسد. در برخی موارد، برای بررسی دقیق‌تر وضعیت مفصل و بافت‌های اطراف آن، ممکن است پزشک درخواست انجام تصویربرداری‌های زیر را بدهد:
- اشعه ایکس (X-ray): اشعه ایکس می‌تواند به تشخیص شکستگی‌های احتمالی استخوان کمک کند.
- MRI: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) تصویری دقیق از بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات اطراف مفصل شانه ارائه می‌دهد و به تشخیص آسیب‌های این بافت‌ها کمک می‌کند.
درمان نیمه دررفتگی مفصل شانه: استراحت و تقویت عضلات
درمان نیمه دررفتگی مفصل شانه معمولاً به استراحت مفصل، استفاده از کمپرس سرد و مصرف داروهای ضد التهاب برای کاهش درد و التهاب نیاز دارد. در برخی موارد، پزشک ممکن است استفاده از آتل یا اسپلینت برای مدت کوتاهی را تجویز کند. پس از کاهش درد و التهاب، فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف مفصل و بهبود ثبات آن، نقش اساسی دارد.
درمان لقی مفصل شانه (شل شدن تاندون و هرز شدن مفصل): تقویت و در صورت نیاز ترمیم
درمان لقی مفصل شانه بسته به علت زمینه‌ای آن، متفاوت است:
- تقویت عضلات: در صورتی که شل شدن تاندون شانه باعث لقی مفصل شده باشد، تمرینات تقویت کننده‌ی عضلات rotator cuff تحت نظر فیزیوتراپ، می‌تواند به بهبود ثبات مفصل کمک کند.
- عمل جراحی: در موارد پارگی‌های شدید تاندون‌های rotator cuff یا آسیب به رباط‌های مفصل شانه که منجر به هرز شدن مفصل شده است، ممکن است عمل جراحی برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده نیاز باشد.
تقویت عضلات شانه: راهکاری برای پیشگیری از آسیب‌های مفصل
عضلات قوی اطراف مفصل شانه، نقش مهمی در ثبات و محافظت از مفصل در برابر آسیب‌ها دارند. با انجام تمرینات ورزشی منظم برای تقویت عضلات شانه، می‌توان خطر ابتلا به دررفتگی، نیمه دررفتگی، لقی مفصل و سایر آسیب‌های شانه را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
تمرینات تقویتی برای عضلات شانه
در این قسمت، چند نمونه تمرین ساده برای تقویت عضلات شانه آورده شده است. این تمرینات را میتوانید به راحتی در منزل انجام دهید. اما به خاطر داشته باشید که قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا از بی خطر بودن آن‌ها برای وضعیت خاص شما اطمینان حاصل شود.
تمرین ۱: چرخش رو به بیرون با دمبل (External rotation)
- یک دمبل سبک (وزنه‌ای که به راحتی بتوانید ۱۰ تا ۱۲ بار بلند کنید) در دست بگیرید.
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- آرنج خود را خم کنید و ساعد را نزدیک بدن نگه دارید. کف دست به سمت ران باشد.
- با حرکت دادن فقط ساعد، دمبل را به آرامی به سمت بیرون بچرخانید تا کف دست به سمت بالا برگردد.
- حرکت را به آرامی به حالت اولیه برگردانید.
- ۱۰ تا ۱۲ تکرار برای هر طرف انجام دهید.
تمرین ۲: بالا بردن دست به پهلو (Lateral raise)
- یک دمبل سبک در هر دست بگیرید.
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- آرنج‌ها را کمی خم نگه دارید و دمبل‌ها را به طرفین بدن بلند کنید تا با زمین موازی شوند.
- شانه‌ها را بالا نیندازید. حرکت را با عضلات شانه انجام دهید.
- به آرامی دمبل‌ها را به حالت اولیه برگردانید.
- ۱۰ تا ۱۲ تکرار انجام دهید.
تمرین ۳: بالا بردن دست به جلو (Anterior raise)
- یک دمبل سبک در هر دست بگیرید.
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- کف دست‌ها به سمت جلو باشد. دمبل‌ها را با خم کردن آرنج به سمت جلو و بالا ببرید تا تقریباً با ارتفاع شانه‌ها همسطح شوند.
- حرکت را با عضلات جلوی شانه انجام دهید.
- به آرامی دمبل‌ها را به حالت اولیه برگردانید.
- ۱۰ تا ۱۲ تکرار انجام دهید.
تمرین ۴: حرکات چرخشی شانه (Shoulder circles)
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- دست‌ها را به طرفین بدن و کمی بالاتر از آرنج خم کنید.
- شانه‌ها را به آرامی به سمت جلو و سپس به سمت عقب بچرخانید.
- ۱۰ بار چرخش به سمت جلو و سپس ۱۰ بار چرخش به سمت عقب انجام دهید.
تمرین ۵: شنا روی دیوار (Wall push-ups)
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- دست‌ها را به اندازه عرض شانه روی دیوار تکیه دهید. آرنج‌ها کمی خم باشند.
- با صاف کردن آرنج‌ها، بدن خود را به سمت دیوار فشار دهید.
- تا جایی که سینه‌تان به دیوار نزدیک شود پایین بروید و سپس به حالت اولیه برگردانید.
- ۱۰ تا ۱۲ تکرار انجام دهید.
در ضمن میتوانید بر روی عمل تعویض مفصل شانه کلیک کرده و اطلاعات در خور بدست بیاورید
این تمرینات را ۲ تا ۳ بار در هفته انجام دهید. به تدریج میتوانید بر حسب تحمل خود، وزن دمبل‌ها را افزایش دهید. فراموش نکنید که در صورت احساس درد، تمرین را متوقف کنید.
سوالات متداول در مورد دررفتگی و لقی مفصل شانه
در این بخش به برخی از سوالات متداول در مورد دررفتگی و لقی مفصل شانه پاسخ می‌دهیم:
- چه موقع باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر دچار درد شدید یا ناتوانی در حرکت دادن بازو شدید، به خصوص پس از زمین خوردن یا ضربه به شانه، فورا به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید. این علائم می‌تواند نشان دهنده‌ی دررفتگی مفصل شانه باشد. همچنین در صورت درد مداوم یا احساس لقی در مفصل شانه، به خصوص اگر این علائم با فعالیت‌های خاص تشدید می‌شوند، به پزشک مراجعه کنید.
- آیا دررفتگی مفصل شانه باعث آسیب دائمی می‌شود؟
تشخیص و درمان زودهنگام دررفتگی مفصل شانه، می‌تواند از بروز آسیب‌های دائمی جلوگیری کند. اما در صورتی که دررفتگی به موقع درمان نشود، ممکن است منجر به آسیب به عروق خونی یا اعصاب اطراف مفصل، شکستگی استخوان یا بی ثباتی مفصل شانه (دررفتگی‌های مکرر) شود.
- بعد از دررفتگی مفصل شانه، چه مدت طول می‌کشد تا بتوانم به فعالیت‌های روزانه خود بازگردم؟
مدت زمان لازم برای بازگشت به فعالیت‌های روزانه بعد از دررفتگی مفصل شانه، به شدت آسیب بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است بعد از چند روز و با رعایت نکات درمانی، بتوانید فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید. اما در موارد شدیدتر، ممکن است چند هفته طول بکشد تا بتوانید به طور کامل به فعالیت‌های قبلی خود بازگردید. فیزیوتراپی نقش مهمی در روند بهبودی دارد و شرکت در جلسات فیزیوتراپی طبق برنامه‌ی تعیین شده توسط متخصص، می‌تواند به کوتاه شدن دوره نقاهت کمک کند.
- آیا برای لقی مفصل شانه هم نیاز به مراجعه به پزشک است؟
بله، اگر درد مداوم یا احساس لقی و بی ثباتی در مفصل شانه دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک علت زمینه‌ای لقی مفصل را تشخیص داده و بر اساس آن، بهترین روش درمانی را برای شما در نظر می‌گیرد.
- برای درمان لقی مفصل شانه، چه مدت باید فیزیوتراپی انجام شود؟
مدت زمان لازم برای فیزیوتراپی لقی مفصل شانه به شدت آسیب و سرعت پیشرفت شما بستگی دارد. معمولا چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا با انجام تمرینات فیزیوتراپی، قدرت و ثبات مفصل شانه بهبود پیدا کند.
- آیا بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند باعث دررفتگی مفصل شانه شود؟
بلند کردن اجسام بسیار سنگین یا با فرم نامناسب می‌تواند ریسک دررفتگی مفصل شانه را افزایش دهد. قبل از بلند کردن اجسام سنگین، از زانو خم شوید و از عضلات پاها برای بلند کردن استفاده کنید. کمرتان را صاف نگه دارید و جسم را به بدن خود نزدیک کنید. از بلند کردن اجسام سنگین به تنهایی خودداری کنید و در صورت نیاز، از دیگران کمک بگیرید.
- آیا گرم کردن قبل از ورزش می‌تواند از آسیب‌های شانه جلوگیری کند؟
بله، گرم کردن قبل از ورزش با افزایش جریان خون در عضلات و آماده سازی آن‌ها برای فعالیت، می‌تواند خطر آسیب‌های شانه را کاهش دهد. تمرینات کششی ملایم برای شانه‌ها و بالاتنه، بخش مهمی از برنامه‌ی گرم کردن به شمار می‌رود.
علائم دررفتگی، نیمه دررفتگی و لقی مفصل شانه
| آسیب | علائم |
|---|---|
| دررفتگی مفصل شانه | درد شدید و تیر کشنده در ناحیه شانه، احساس لق شدن یا خالی کردن مفصل، ناتوانی در حرکت دادن بازو، تغییر شکل ظاهری مفصل شانه |
| نیمه دررفتگی مفصل شانه | درد لحظه‌ای، احساس گیر کردن مفصل، ضعف و بی ثباتی در ناحیه شانه |
| لقی مفصل شانه | درد مداوم یا تیر کشنده در ناحیه شانه، احساس لقی و بی ثباتی در مفصل، ضعف در حرکت دادن بازو، صداهای تق تق یا کلیک در مفصل |
روش‌های درمان دررفتگی، نیمه دررفتگی و لقی مفصل شانه
| آسیب | روش‌های درمان |
|---|---|
| دررفتگی مفصل شانه | جا انداختن مفصل توسط پزشک متخصص ارتوپدی، استراحت، کمپرس سرد، استفاده از آتل یا اسپلینت، فیزیوتراپی، مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب |
| نیمه دررفتگی مفصل شانه | استراحت، کمپرس سرد، استفاده از آتل یا اسپلینت، فیزیوتراپی، مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب |
| لقی مفصل شانه | تقویت عضلات شانه با فیزیوتراپی، در صورت نیاز ترمیم جراحی، مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب |
تمرینات تقویتی برای عضلات شانه
| تمرین | شرح |
|---|---|
| چرخش رو به بیرون با دمبل (External rotation) | یک دمبل سبک در دست بگیرید. بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. آرنج خود را خم کنید و ساعد را نزدیک بدن نگه دارید. کف دست به سمت ران باشد. با حرکت دادن فقط ساعد، دمبل را به آرامی به سمت بیرون بچرخانید تا کف دست به سمت بالا برگردد. حرکت را به آرامی به حالت اولیه برگردانید. 10 تا 12 تکرار برای هر طرف انجام دهید. |
| بالا بردن دست به پهلو (Lateral raise) | یک دمبل سبک در هر دست بگیرید. بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. آرنج‌ها را کمی خم نگه دارید و دمبل‌ها را به طرفین بدن بلند کنید تا با زمین موازی شوند. شانه‌ها را بالا نیندازید. حرکت را با عضلات شانه انجام دهید. به آرامی دمبل‌ها را به حالت اولیه برگردانید. 10 تا 12 تکرار انجام دهید. |
| بالا بردن دست به جلو (Anterior raise) | یک دمبل سبک در هر دست بگیرید. بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. کف دست‌ها به سمت جلو باشد. دمبل‌ها را با خم کردن آرنج به سمت جلو و بالا ببرید تا تقریباً با ارتفاع شانه‌ها همسطح شوند. حرکت را با عضلات جلوی شانه انجام دهید. به آرامی دمبل‌ها را به حالت اولیه برگردانید. 10 تا 12 تکرار انجام دهید. |
| حرکات چرخشی شانه (Shoulder circles) | بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. دست‌ها را به طرفین بدن و کمی بالاتر از آرنج خم کنید. شانه‌ها را به آرامی به سمت جلو و سپس به سمت عقب بچرخانید. 10 بار چرخش به سمت جلو و سپس 10 بار چرخش به سمت عقب انجام دهید. |
| شنا روی دیوار (Wall push-ups) | بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. دست‌ها را به اندازه عرض شانه روی دیوار تکیه دهید. آرنج‌ها کمی خم باشند. با صاف کردن آرنج‌ها، بدن خود را به سمت دیوار فشار دهید. تا جایی که سینه‌تان به دیوار نزدیک شود پایین بروید و سپس به حالت اولیه برگردانید. 10 تا 12 تکرار انجام دهید. |
توجه: قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا از بی خطر بودن آن‌ها برای وضعیت خاص شما اطمینان حاصل شود.
نتیجه‌گیری
مفصل شانه، نقش مهمی در حرکات بازو دارد. در عین حال، به دلیل تحرک زیاد، استعداد بیشتری نسبت به سایر مفاصل برای آسیب‌هایی مانند دررفتگی، نیمه دررفتگی و لقی مفصل دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این آسیب‌ها، از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند. با تقویت عضلات شانه با ورزش‌های منظم و رعایت نکات ایمنی هنگام بلند کردن اجسام و انجام فعالیت‌های ورزشی، می‌توان خطر آسیب‌های شانه را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
گروه ارتوپدی سامان، بزرگترین و جامع‌ترین وبسایت ارتوپدی ایران است. امیدواریم با مطالعه‌ی این مقاله، اطلاعات مفیدی در رابطه با دررفتگی، نیمه دررفتگی، لقی مفصل شانه و راه‌های درمان آن‌ها به دست آورده باشید. گروه ارتوپدی سامان از اینکه تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید، صمیمانه تشکر می‌کند.
