ساییدگی مفصل زانو یا آرتروز زانو، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که عمدتاً در میان افراد بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود. این بیماری در اثر تحلیل رفتن تدریجی غضروف مفصلی ایجاد می‌شود و در مراحل پیشرفته، می‌تواند منجر به دردهای شدید، محدودیت حرکتی، و کاهش کیفیت زندگی شود. زمانی که روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو، تزریق و تغییر سبک زندگی پاسخگو نباشند، پزشکان جراحی تعویض مفصل زانو یا سایر جراحی‌های مرتبط را به‌عنوان آخرین گزینه توصیه می‌کنند.

ساییدگی مفصل زانو چیست؟

مفصل زانو از برخورد سه استخوان تشکیل می‌شود: استخوان ران (فمور)، استخوان درشت‌نی (تیبیا) و کشکک زانو (پاتلا). این استخوان‌ها به‌وسیله غضروفی نرم و لغزنده پوشیده شده‌اند که باعث حرکت آسان مفصل و جلوگیری از ساییدگی استخوان‌ها می‌شود. در بیماری ساییدگی مفصل زانو، این غضروف دچار تخریب می‌شود و اصطکاک بین استخوان‌ها افزایش می‌یابد، که منجر به درد، خشکی مفصل، تورم و محدودیت حرکتی می‌شود.

علائم ساییدگی شدید زانو

در موارد پیشرفته، بیمار ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

درد مداوم هنگام راه رفتن یا حتی در حالت استراحت
صدا دادن زانو هنگام حرکت
ورم زانو پس از فعالیت
محدود شدن دامنه حرکت مفصل
احساس خالی کردن زانو
تغییر شکل پاها (پای پرانتزی یا ضربدری)

چه زمانی به جراحی نیاز است؟

جراحی مفصل زانو معمولاً زمانی توصیه می‌شود که موارد زیر وجود داشته باشد:

درد مزمن و شدید که با درمان‌های غیرجراحی کنترل نمی‌شود
کاهش شدید عملکرد حرکتی زانو
اختلال در خواب یا فعالیت‌های روزمره
آسیب گسترده به غضروف و استخوان
آرتروز درجه ۳ یا ۴ در عکس‌برداری یا MRI

انواع جراحی‌های ساییدگی زانو

بسته به میزان آسیب، سن بیمار، وزن، سبک زندگی و شرایط کلی مفصل، پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:

1. آرتروسکوپی زانو

یک روش کم‌تهاجمی است که از طریق دوربین‌های کوچک داخل مفصل انجام می‌شود. در این جراحی، قطعات شکسته غضروف یا بافت‌های آسیب‌دیده برداشته شده یا ترمیم می‌شوند. این روش بیشتر در مراحل ابتدایی ساییدگی زانو مؤثر است.

2. استئوتومی زانو

در این روش، استخوان‌های اطراف مفصل برش داده و دوباره تنظیم می‌شوند تا فشار از ناحیه آسیب‌دیده برداشته شود. استئوتومی بیشتر برای افراد جوان‌تر با ساییدگی یک‌طرفه مفصل مناسب است.

3. تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Replacement)

رایج‌ترین روش جراحی برای ساییدگی پیشرفته است. در این عمل، بخش‌های فرسوده استخوان و غضروف برداشته شده و با اجزای مصنوعی از جنس فلز و پلاستیک جایگزین می‌شوند. این جراحی نتایج قابل‌توجهی در کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی دارد.

4. تعویض نیمه مفصل زانو (Partial Knee Replacement)

در صورت آسیب فقط یک بخش از مفصل (داخلی یا خارجی)، این روش قابل اجراست. تعویض جزئی مفصل، به دلیل حفظ ساختار طبیعی‌تر زانو، دوران نقاهت کوتاه‌تری دارد.

اطلاعات تکمیلی

تزریق تریامسینولون در مفصل زانو

روند انجام جراحی تعویض مفصل زانو

آمادگی قبل از عمل

انجام آزمایش‌های عمومی، نوار قلب و عکس‌برداری
مشاوره با متخصص بیهوشی
بررسی سطح قند خون، فشار خون و شرایط مزمن دیگر
قطع داروهای رقیق‌کننده خون طبق نظر پزشک
توصیه به کاهش وزن در صورت چاقی مفرط

مراحل جراحی

جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود و بین ۱.۵ تا ۲.۵ ساعت طول می‌کشد. پزشک بخش‌های آسیب‌دیده مفصل را با دقت برمی‌دارد و قطعات مصنوعی (پروتز) را در محل قرار می‌دهد.

مراقبت‌های پس از عمل

بستری بیمار بین ۲ تا ۵ روز در بیمارستان
مصرف داروهای ضد درد و آنتی‌بیوتیک
شروع فیزیوتراپی از روز دوم پس از عمل
استفاده از واکر یا عصا در هفته‌های اول
پرهیز از حرکات ناگهانی یا پرفشار

مزایا و معایب جراحی ساییدگی مفصل زانو

مزایا	معایب	توضیحات تکمیلی
کاهش درد مزمن	خطر عفونت یا لخته شدن خون	در صورت رعایت نکات بهداشتی، این عوارض قابل پیشگیری‌اند
بهبود عملکرد حرکتی	نیاز به فیزیوتراپی طولانی‌مدت	فیزیوتراپی منظم برای موفقیت عمل ضروری است
افزایش کیفیت زندگی	هزینه بالا	بیمه‌ها بخشی از هزینه را پوشش می‌دهند
امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره	احتمال فرسایش پروتز در طول زمان	معمولا پس از ۱۵ تا ۲۰ سال ممکن است نیاز به تعویض مجدد باشد

نکات مهم برای موفقیت در جراحی

انتخاب جراح باتجربه و مرکز درمانی مجهز
داشتن وزن متعادل قبل و بعد از عمل
پایبندی کامل به جلسات فیزیوتراپی
استفاده از زانوبند و وسایل کمک‌حرکتی طبق توصیه پزشک
پیشگیری از یبوست و مصرف زیاد مایعات پس از بیهوشی

مراقبت‌های بلندمدت بعد از جراحی

انجام حرکات کششی و تمرینات تقویتی تحت نظر متخصص
عدم نشستن طولانی‌مدت یا چهارزانو
استفاده از صندلی مناسب در خانه و محل کار
چکاپ‌های منظم برای بررسی وضعیت مفصل مصنوعی
کنترل بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون برای حفظ سلامت مفصل

مقالات و تحقیقات جهانی درباره عمل جراحی ساییدگی مفصل زانو
عمل جراحی ساییدگی مفصل زانو (Osteoarthritis of the Knee)
ساییدگی مفصل زانو که به استئوآرتریت زانو نیز معروف است، یک بیماری دژنراتیو شایع است که غضروف مفصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به درد، سفتی و کاهش دامنه حرکتی می‌شود. زمانی که روش‌های درمانی غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب، تزریقات و تغییرات سبک زندگی دیگر قادر به تسکین علائم نیستند، عمل جراحی به عنوان یک گزینه درمانی مطرح می‌گردد. انتخاب نوع جراحی به شدت ساییدگی، سن بیمار، سطح فعالیت و سلامت کلی بستگی دارد.
انواع اصلی عمل‌های جراحی برای ساییدگی مفصل زانو:

آرتروسکوپی (Arthroscopy): این روش یک جراحی با حداقل تهاجم است که در آن جراح یک برش کوچک ایجاد کرده و یک دوربین نازک (آرتروسکوپ) را وارد مفصل زانو می‌کند. ابزارهای کوچک نیز از طریق برش‌های دیگر وارد می‌شوند تا غضروف آسیب‌دیده را صاف کرده، قطعات شل را خارج کرده یا بافت‌های تحریک‌کننده را بردارند. آرتروسکوپی معمولاً برای موارد خفیف‌تر ساییدگی یا برای رسیدگی به مشکلات خاص مکانیکی مانند پارگی منیسک که با استئوآرتریت همراه است، استفاده می‌شود. بسیاری از جراحان امروزه اثربخشی طولانی‌مدت آرتروسکوپی صرفاً برای استئوآرتریت پیشرفته را مورد تردید قرار می‌دهند.
- منبع: American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS). “Arthroscopy.” Available at: https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/arthroscopy/ (Accessed July 7, 2025).
استئوتومی (Osteotomy): این عمل شامل برش و تغییر شکل استخوان ساق پا (تیبیا) یا استخوان ران (فمور) برای تغییر توزیع وزن در مفصل زانو است. هدف از استئوتومی، انتقال بار از قسمت آسیب‌دیده زانو به قسمت سالم‌تر آن است. این جراحی معمولاً در بیماران جوان‌تر با استئوآرتریت در یک قسمت از زانو که می‌خواهند از تعویض کامل مفصل زانو به تعویق بیندازند یا اجتناب کنند، انجام می‌شود.
- منبع: Mayo Clinic. “Knee Osteotomy.” Available at: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/knee-osteotomy/about/pac-20384725 (Accessed July 7, 2025).
تعویض جزئی مفصل زانو (Partial Knee Replacement – Unicompartmental Knee Arthroplasty): در این روش، فقط قسمت آسیب‌دیده زانو (معمولاً یکی از سه قسمت اصلی مفصل) با پروتزهای فلزی و پلاستیکی جایگزین می‌شود. این گزینه برای بیمارانی مناسب است که استئوآرتریت تنها در یک بخش از زانویشان پیشرفته است و رباط‌های آنها سالم هستند. مزایای این روش شامل برش کوچک‌تر، ریکاوری سریع‌تر و حفظ بافت‌های سالم بیشتر نسبت به تعویض کامل مفصل است.
- منبع: Johns Hopkins Medicine. “Partial Knee Replacement Surgery.” Available at: https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/partial-knee-replacement-surgery (Accessed July 7, 2025).
تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Replacement – Total Knee Arthroplasty): این رایج‌ترین و موثرترین جراحی برای استئوآرتریت شدید زانو است. در این روش، سطوح آسیب‌دیده استخوان ران، درشت‌نی و اغلب کشکک زانو برداشته شده و با اجزای فلزی و پلاستیکی جایگزین می‌شوند که مفصل جدیدی را تشکیل می‌دهند. تعویض کامل مفصل زانو به طور قابل توجهی درد را کاهش می‌دهد و عملکرد مفصل را در اکثر بیماران بهبود می‌بخشد، اما نیاز به یک دوره توانبخشی طولانی‌مدت دارد.
- منبع: OrthoInfo (American Academy of Orthopaedic Surgeons). “Total Knee Replacement.” Available at: https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/total-knee-replacement/ (Accessed July 7, 2025).

سوالات متداول درباره عمل جراحی ساییدگی مفصل زانو

آیا تعویض مفصل زانو برای همه مناسب است؟

خیر. بیمارانی که دارای عفونت فعال، مشکلات جدی قلبی، بیماری‌های خودایمنی کنترل‌نشده یا چاقی مفرط هستند، ممکن است گزینه مناسبی برای جراحی نباشند. پزشک با بررسی دقیق شرایط جسمی بیمار، تصمیم‌گیری خواهد کرد.

مدت ماندگاری پروتز زانو چقدر است؟

پروتزهای امروزی معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ سال ماندگاری دارند. در برخی موارد با مراقبت صحیح، حتی بیشتر هم دوام می‌آورند. اگر در آینده نیاز به تعویض مجدد باشد، انجام جراحی دوم با تکنولوژی‌های جدید قابل انجام است.

آیا پس از عمل می‌توان ورزش کرد؟

بله، اما باید از ورزش‌های پرفشار مانند دویدن، پرش یا فوتبال خودداری کرد. ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی، شنا، دوچرخه ثابت و یوگای ملایم توصیه می‌شود. این فعالیت‌ها باعث تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش دوام پروتز می‌شوند.

نتیجه‌گیری

جراحی ساییدگی مفصل زانو، به‌ویژه تعویض کامل یا جزئی مفصل، می‌تواند زندگی بسیاری از افراد را دگرگون کند. با کاهش درد، افزایش تحرک و بازگشت به فعالیت‌های عادی، این روش جراحی به یکی از موثرترین درمان‌های بیماری آرتروز پیشرفته تبدیل شده است. با این حال، تصمیم به جراحی باید پس از مشورت با متخصص ارتوپد و ارزیابی دقیق شرایط فردی گرفته شود. رعایت مراقبت‌های قبل و بعد از عمل، کلید اصلی موفقیت و دوام نتیجه جراحی است.

اگر با درد مزمن زانو دست‌وپنجه نرم می‌کنید، مشاوره با یک جراح ارتوپد باتجربه می‌تواند نخستین گام به‌سوی بهبود و کیفیت زندگی بهتر باشد.

مراقبت‌های پس از عمل جراحی ساییدگی مفصل زانو:

پس از عمل جراحی، رعایت مراقبت‌های پس از عمل بسیار مهم است. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

فیزیوتراپی: انجام تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری، و دامنه حرکتی زانو ضروری است.
استفاده از داروها: مصرف داروهای مسکن برای کنترل درد و داروهای ضد التهاب برای کاهش تورم توصیه می‌شود.
رعایت بهداشت: تمیز و خشک نگه داشتن محل جراحی برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است.
پیگیری منظم با پزشک: مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی و رفع مشکلات احتمالی ضروری است.

اطلاعات تکمیلی

مراقبت های بعد از تزریق دیسکوژل

زندگی پس از عمل جراحی ساییدگی مفصل زانو:

پس از بهبودی کامل، اکثر بیماران می‌توانند به فعالیت‌های عادی خود بازگردند. البته، ممکن است برخی محدودیت‌ها در انجام فعالیت‌های سنگین وجود داشته باشد. اما به طور کلی، عمل جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.

گروه ارتوپدی سامان صمیمانه از شما برای حمایت همیشگی‌تان تشکر می‌کند. ما همواره در تلاش هستیم تا با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز در زمینه ارتوپدی، به شما در حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی‌تان کمک کنیم.

بیشتر بخوانید...