درمان سرطان مفصل زانو؛ راهکارها، علائم و تشخیص
سرطان زانو یکی از انواع نادر اما جدی سرطان استخوان است که مفصل زانو را درگیر میکند. این بیماری می‌تواند استخوان فمور (ران)، تیبیا (درشت‌نی) یا حتی بافت‌های اطراف مفصل را مورد حمله قرار دهد. با توجه به اهمیت حفظ عملکرد زانو و جلوگیری از گسترش سرطان، شناخت علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن بسیار حیاتی است. در این مقاله به بررسی کامل سرطان زانو، روش‌های درمان آن، علائم در بزرگسالان و کودکان، علت‌های بروز این بیماری و میزان کشندگی آن می‌پردازیم.
روش های درمان سرطان زانو
درمان سرطان مفصل زانو بسته به نوع سرطان، مرحله پیشرفت، سن بیمار و وضعیت عمومی بدن متفاوت است. ترکیب روش‌های درمانی می‌تواند بهترین نتایج را ایجاد کند.
| روش درمانی | توضیحات | مزایا و معایب |
| جراحی تومور | برداشتن کامل توده بدخیم و اطراف آن | روش اصلی درمان؛ ممکن است به قطع عضو منجر شود |
| شیمی‌درمانی | استفاده از داروهای ضدسرطان قبل یا بعد از جراحی | مؤثر در کوچک کردن تومور؛ عوارض جانبی زیاد |
| پرتودرمانی | تابش اشعه برای تخریب سلول‌های سرطانی | در برخی موارد مکمل جراحی است |
| جراحی با حفظ اندام | برداشتن تومور بدون قطع عضو | کیفیت زندگی بهتر؛ نیاز به برنامه دقیق درمانی |
| پروتز مفصل زانو | جایگزینی زانو با مفصل مصنوعی پس از جراحی | بازگرداندن عملکرد زانو؛ نیاز به توانبخشی |
علائم سرطان زانو
یکی از مهم‌ترین نکات در مقابله با این بیماری، آگاهی از علائم سرطان زانو در مراحل اولیه است. متأسفانه، برخی از این علائم ممکن است با آسیب‌های مفصلی یا آرتریت اشتباه گرفته شوند. علائم رایج عبارت‌اند از:
- درد مداوم در زانو که با گذشت زمان شدت می‌گیرد
- تورم یا برجستگی غیرعادی در ناحیه مفصل
- کاهش دامنه حرکتی زانو
- احساس گرمی یا التهاب در اطراف مفصل
- لنگیدن یا ناتوانی در راه رفتن
- شکستگی‌های خودبه‌خودی یا با ضربات بسیار جزئی
علائم سرطان زانو در کودکان
سرطان استخوان در کودکان نیز دیده می‌شود، به‌ویژه در دوران رشد سریع استخوان‌ها. استئوسارکوما شایع‌ترین نوع در این گروه سنی است. علائم سرطان زانو در کودکان شامل:
- درد شبانه یا بعد از فعالیت در زانو
- تورم یا حساسیت در اطراف زانو
- کاهش میل به راه رفتن یا بازی
- خستگی مفرط یا کاهش اشتها
- بی‌ثباتی زانو یا مشکلات حرکتی
تشخیص به‌موقع در کودکان بسیار اهمیت دارد زیرا سرطان می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و عملکرد زانو را مختل کند.
علت سرطان زانو
علت دقیق بروز سرطان زانو مشخص نیست اما چندین عامل می‌توانند در افزایش احتمال ابتلا نقش داشته باشند:
- ژنتیک: برخی جهش‌های ژنی ارثی مانند سندرم Li-Fraumeni با افزایش ریسک استئوسارکوما مرتبط هستند.
- قرارگیری در معرض اشعه: افرادی که سابقه پرتودرمانی دارند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- اختلالات استخوانی: بیماری‌هایی نظیر بیماری پاژه استخوان یا دیسپلازی فیبروز ممکن است زمینه‌ساز شوند.
- سن و جنسیت: استئوسارکوما معمولاً در نوجوانان و مردان شایع‌تر است.
- عفونت‌ها یا آسیب‌های مزمن: التهاب‌های طولانی‌مدت مفصلی یا شکستگی‌های درمان‌نشده هم می‌توانند زمینه‌ساز باشند.
نشانه های سرطان زانو
برخی از نشانه های سرطان زانو ممکن است با علائم عمومی بیماری‌های دیگر مشابه باشد. این نشانه‌ها شامل:
- کاهش وزن بدون دلیل
- تعریق شبانه
- بی‌اشتهایی
- احساس ضعف عمومی
- تب‌های متناوب
ترکیب این نشانه‌ها با درد موضعی در زانو باید هشداری برای مراجعه فوری به پزشک باشد.
تشخیص سرطان زانو
تشخیص دقیق و سریع برای شروع به‌موقع درمان سرطان زانو حیاتی است. مراحل تشخیص معمولا شامل موارد زیر است:
- معاینه بالینی: بررسی دامنه حرکتی، تورم و درد توسط متخصص ارتوپدی یا انکولوژیست.
- تصویربرداری پزشکی: عکس‌برداری با اشعه ایکس، ام‌آرآی (MRI) و سی‌تی اسکن برای ارزیابی دقیق توده و گسترش احتمالی آن.
- اسکن استخوان: برای تشخیص گسترش سرطان به سایر نقاط اسکلت.
- نمونه‌برداری (بیوپسی): برای تأیید نهایی ماهیت بدخیمی و نوع تومور.
- آزمایش خون: بررسی مارکرهای توموری یا علائم التهاب عمومی.
روش های درمان سرطان زانو
درمان سرطان مفصل زانو بسته به نوع سرطان، مرحله پیشرفت، سن بیمار و وضعیت عمومی بدن متفاوت است. ترکیب روش‌های درمانی می‌تواند بهترین نتایج را ایجاد کند.
گزینه های درمانی
- جراحی: برداشتن تومور به صورت کامل یا جزئی از طریق جراحی، یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان زانو است. در مواردی که تومور به طور کامل برداشته شود، احتمال بهبودی بالا می‌رود. در برخی موارد، نیاز به تعویض مفصل زانو با پروتز وجود دارد.
- شیمی‌درمانی: استفاده از داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، به خصوص در مواردی که سرطان به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد، موثر است.
- پرتودرمانی: استفاده از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، به خصوص در مواردی که جراحی امکان‌پذیر نباشد یا به عنوان درمان تکمیلی بعد از جراحی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- درمان هدفمند: استفاده از داروهایی که به طور خاص سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و به سلول‌های سالم آسیبی نمی‌رسانند.
آیا سرطان زانو کشنده است؟
پاسخ به این سؤال به عوامل متعددی بستگی دارد. اگر سرطان زانو در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان مؤثر آغاز شود، احتمال درمان کامل وجود دارد. اما در موارد پیشرفته که سرطان به ریه‌ها یا سایر استخوان‌ها گسترش یافته باشد، درمان سخت‌تر شده و خطر مرگ افزایش می‌یابد.
به طور کلی، نرخ بقا در استئوسارکوما در مراحل اولیه حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است، اما در صورت متاستاز به زیر ۳۰ درصد کاهش می‌یابد. بنابراین، تشخیص زودهنگام اهمیت حیاتی دارد.
بازتوانی پس از درمان سرطان زانو
درمان سرطان مفصل زانو، به‌ویژه جراحی‌های بزرگ، ممکن است باعث کاهش تحرک و درد مزمن شود. برنامه بازتوانی شامل:
- فیزیوتراپی برای بازیابی دامنه حرکتی
- استفاده از بریس یا عصا در مراحل اولیه
- ورزش‌های سبک برای تقویت عضلات اطراف زانو
- درمان روان‌شناختی برای مدیریت اضطراب و افسردگی ناشی از بیماری
زانو درد و سرطان خون
در برخی موارد، درد زانو می‌تواند یکی از علائم سرطان خون باشد. این درد اغلب به دلیل تجمع سلول‌های سرطانی در مغز استخوان ایجاد می‌شود و ممکن است با سایر علائم سرطان خون مانند خستگی، تب، کاهش وزن و خونریزی همراه باشد. در صورت مشاهده درد زانو همراه با این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
غده چربی در زانو
غده چربی در زانو، یک توده نرم و متحرک است که معمولا دردناک نیست. این غده‌ها خوش‌خیم هستند و معمولا نیازی به درمان ندارند. با این حال، در صورت بزرگ شدن یا ایجاد درد، ممکن است نیاز به برداشتن آنها باشد.
توده کنار زانو
توده کنار زانو می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از جمله کیست بیکر، بورسیت، تاندونیت یا در موارد نادر، تومورهای سرطانی. تشخیص علت توده کنار زانو نیازمند معاینه فیزیکی و انجام آزمایشات تصویربرداری است.
بررسی نتایج و تحقیقات بین المللی درباره درمان سرطان مفصل زانو
انواع تومورهای شایع زانو
۱. استئوسارکوم: شایع‌ترین سرطان اولیه استخوانی که اغلب در استخوان‌های اطراف زانو (فمور و تیبیا) رخ می‌دهد .
۲. سارکوم سینوویال: توموری نادر در اطراف مفاصل، از جمله زانو، که در بافت همبند رشد میکند .
پروتکل درمانی رایج
۱. جراحی
- برداشتن تومور با حاشیه مناسب: هدف حفظ حداکثر عملکرد مفصل با حذف کامل تومور و لبه‌ای از بافت سالم اطراف آن است. این روش در بسیاری موارد برداشت بافت چندماهی عضله و گاهی مهره‌های استخوانی را شامل می‌شود .
- روش‌های جایگزین: در موارد خاص مانند کودکان یا تومورهای بزرگ، تکنیک‌هایی مانند rotationplasty (بازسازی مجدد مفصل با چرخش پا) یا در موارد استئوسارکوم، جایگزینی کامل مفصل با مفصل مصنوعی پیشنهاد می‌شود Mayo Clinic+1Clinical Medicine Journals+1.
- نگهداری مفصل با روش‌های پیچیده: تکنیک‌هایی مانند inactivation و replantation استخوان تومورال با استفاده از نیتروژن مایع یا مونواستانت (free‑freezing / pedicle‑freezing) برای حفظ مفصل در برخی مطالعات مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ اگرچه نتایج نشان داده‌اند که ریسک شکست و عفونت بالا است و لذا «اصلاح مفصل توصیه نمی‌شود» BioMed Central+1SpringerLink+1.
۲. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی ترکیبی: معمولاً قبل و بعد از جراحی استفاده می‌شود؛ میزان زنده ماندن ۵‑ساله در استئوسارکوم را از ۱۰–۲۰٪ به بیش از ۶۰٪ می‌رساند .
- پرتودرمانی: نقش مکمل دارد، به‌ویژه در کنار جراحی یا در سارکوم‌های نرم. جامعه آمریکایی پرتودرمانی (ASTRO) دستورالعمل‌های جدید در این زمینه صادر کرده است .
- درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی: به‌خصوص در سارکوم سینوویال، داروهای هدفمند و تکنولوژی‌های جدید مانند afamitresgene autoleucel برای موارد مقاوم دارای نتایج اولیه امیدوارکننده‌اند Mayo Clinic.
نتایج و پیش‌آگهی
- استئوسارکوم: میانگین نرخ بقای ۵‑ساله بالای ۶۰٪ برای بیماری محدود است، اما در صورت انتشار این نرخ به ۳۰٪ یا کمتر کاهش می‌یابد .
- سارکوم سینوویال: در صورت برداشتن تومور قبل از گسترش، احتمال بقای پنج‌ساله تقریباً 50–60٪ است .
- عملکرد بعد از جراحی: حفظ رباط‌های جانبی و بازسازی لیگامان تأثیر قابل‌توجهی در بازگشت عملکرد زانو دارد. مطالعه جدید نشان داده بازسازی عقب و جانبی منجر به بهتر شدن نمره Lysholm می‌شود (p≈0.06) .
خلاصه
- درمان استاندارد معمولاً جراحی با حاشیه پاک همراه با شیمی‌درمانی است.
- پرتودرمانی در موارد خاص (مانند سارکوم نرم یا بیمارانی که امکان عمل کامل ندارند) کاربرد دارد.
- تکنولوژی‌های نوین مثل ایمونوتراپی سلولی، درمان هدفمند و نانوذرات برای درمان آینده‌نگر هستند.
- حفظ عملکرد زانو پس از جراحی، به ویژه با بازسازی لیگامان‌ها، بسیار مهم است.
سوالات متداول درباره درمان سرطان مفصل زانو
1.آیا سرطان زانو قابل پیشگیری است؟
پاسخ: در حال حاضر، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان زانو وجود ندارد. با این حال، با کاهش عوامل خطر مانند اجتناب از قرار گرفتن در معرض پرتوهای رادیواکتیو و تشخیص زودهنگام بیماری‌های ژنتیکی، می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد.
2. آیا بعد از درمان سرطان زانو می‌توان به فعالیت‌های عادی بازگشت؟
پاسخ: در بسیاری از موارد، با درمان مناسب و توانبخشی، بیماران می‌توانند به فعالیت‌های عادی خود بازگردند. با این حال، ممکن است محدودیت‌هایی در انجام برخی فعالیت‌های سنگین وجود داشته باشد.
3. آیا درمان سرطان زانو عوارض جانبی دارد؟
پاسخ: بله، برخی از روش‌های درمان سرطان زانو مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض می‌توانند شامل خستگی، تهوع، ریزش مو و مشکلات پوستی باشند.
جمع‌بندی
سرطان زانو اگرچه نادر است، اما بیماری‌ای جدی و پرچالش محسوب می‌شود. آگاهی از علائم سرطان زانو، به‌ویژه علائم آن در کودکان، به تشخیص زودهنگام کمک میکند. بررسی علت سرطان زانو و شناخت نشانه های آن، پزشکان را در تدوین یک برنامه درمانی مؤثر یاری میکند. تشخیص سرطان زانو نیازمند مجموعه‌ای از آزمایش‌های تصویربرداری و بیوپسی است و روش های درمان سرطان زانو معمولاً شامل ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است. به شرط تشخیص به‌موقع، بسیاری از بیماران می‌توانند به زندگی عادی بازگردند.
گروه ارتوپدی سامان، صمیمانه از همراهی و حمایت شما تا پایان این مقاله سپاسگزار است.
با آرزوی سلامتی و تندرستی برای شما
تیم تخصصی گروه ارتوپدی سامان
