درمان ساییدگی مفصل زانو

مقاله درمان ساییدگی مفصل زانو توسط واحد تولید محتوای گروه ارتوپدی سامان، بزرگترین وبسایت فارسی زبان در زمینه ارتوپدی، تهیه و تنظیم شده است.

زانوها، مفاصل پیچیده‌ای هستند که وزن بدن را تحمل کرده و حرکت پاها را تسهیل می‌کنند. اما ساییدگی مفصل زانو، که با نام آرتروز زانو نیز شناخته می‌شود، می‌تواند این مفصل حیاتی را دچار درد و خشکی کند. این عارضه، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد.

در این مقاله جامع، که به طور خاص برای متخصصین ارتوپدی تهیه شده است، به بررسی عمیق درمان ساییدگی مفصل زانو می‌پردازیم.

در این مقاله، با علائم و نشانه‌های ساییدگی مفصل زانو، علل زمینه‌ساز آن، روش‌های تشخیصی دقیق و موثر و طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی، از درمان‌های غیر جراحی تا جراحی تعویض مفصل زانو، آشنا خواهید شد.

درمان ساییدگی مفصل زانو

متخصصین ارتوپدی با در نظر گرفتن شدت ساییدگی مفصل زانو، سن بیمار، وضعیت سلامتی عمومی وی و میزان فعالیت بدنی او، برنامه درمانی مناسبی را برای درمان ساییدگی مفصل زانو طراحی می‌کنند.

هدف نهایی از درمان، کاهش درد و التهاب مفصل، بهبود دامنه‌ی حرکتی زانو و در نهایت ارتقای کیفیت زندگی بیمار است.

به طور کلی، درمان ساییدگی مفصل زانو به دو دسته عمده تقسیم می‌شود:

• درمان‌های غیر جراحی
• جراحی تعویض مفصل زانو

علائم ساییدگی مفصل زانو

علائم ساییدگی مفصل زانو به تدریج بروز پیدا می‌کنند و می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. شایع‌ترین علائم ساییدگی مفصل زانو عبارتند از:

• درد زانو، به ویژه در هنگام فعالیت
• خشکی صبحگاهی زانو
• سفتی مفصل زانو
• کاهش دامنه‌ی حرکتی زانو
• ایجاد صدا یا احساس ساییدگی در مفصل زانو هنگام حرکت
• تورم زانو (در برخی موارد)

علل ساییدگی مفصل زانو

فرسودگی و ساییدگی تدریجی غضروف مفصلی، عامل اصلی ایجاد درمان ساییدگی مفصل زانو است. غضروف، بافتی نرم و لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و حرکت روان مفصل را تسهیل می‌کند.

در ساییدگی مفصل زانو، غضروف مفصلی به تدریج نازک شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. این امر باعث ساییده شدن استخوان‌ها بر روی همدیگر و ایجاد درد، التهاب و محدودیت حرکتی می‌شود.

تشخیص ساییدگی مفصل زانو

تشخیص دقیق درمان ساییدگی مفصل زانو برای طراحی برنامه درمانی مناسب ضروری است. متخصص ارتوپدی با بررسی شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی دقیق زانو، به ارزیابی علائم و محدودیت‌های حرکتی بیمار می‌پردازد.

در برخی موارد، برای تایید تشخیص و بررسی میزان ساییدگی مفصل، ممکن است انجام برخی از تست‌های تصویربرداری تجویز شود، از جمله:

• اشعه ایکس: اشعه ایکس تصویری از استخوان‌های زانو را نشان می‌دهد و می‌تواند به تشخیص موارد پیشرفته ساییدگی مفصل و وجود خارهای استخوانی کمک کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): اسکن MRI تصویری دقیق از تمامی اجزای زانو، از جمله استخوان‌ها، غضروف، رباط‌ها و مینیسک را ارائه می‌دهد. MRI به تشخیص میزان آسیب غضروف، پارگی‌های احتمالی رباط‌ها و منیسک و التهاب مفصل کمک می‌کند.

درمان‌های غیر جراحی ساییدگی مفصل زانو

خوشبختانه، در اغلب موارد ساییدگی مفصل زانو را می‌توان با روش‌های غیر جراحی کنترل کرد. این روش‌های درمانی به کاهش درد و التهاب مفصل، بهبود عملکرد زانو و ارتقای کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کنند.

برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان غیر جراحی ساییدگی مفصل زانو عبارتند از:

• کاهش وزن: در صورتی که اضافه وزن دارید، کاهش وزن حتی به میزان کم می‌تواند فشار وارده بر مفصل زانو را به طور قابل توجهی کاهش دهد و روند پیشرفت ساییدگی را کند نماید.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود دامنه‌ی حرکتی مفصل و افزایش انعطاف‌پذیری آن ایفا می‌کند. فیزیوتراپیست با طراحی برنامه ورزشی اختصاصی برای بیمار، به وی در کسب قدرت و کنترل بیشتر بر مفصل زانو کمک می‌کند.
• تزریق:
  1. تزریق کورتیزون: تزریق کورتیزون می‌تواند به کاهش التهاب و درد ناشی از ساییدگی مفصل زانو کمک کند. با این حال، اثر کورتیزون موقت بوده و تزریق مکرر آن توصیه نمی‌شود.
  2. تزریق اسید هیالورونیک: اسید هیالورونیک ماده‌ای طبیعی است که به عنوان روان‌کننده مفصل عمل می‌کند. تزریق اسید هیالورونیک می‌تواند به بهبود حرکت مفصل زانو و کاهش درد کمک کند.
• استفاده از بریس و وسایل کمکی راه رفتن: استفاده از بریس زانو می‌تواند به حمایت از مفصل و کاهش درد کمک کند. همچنین، وسایل کمکی راه رفتن مانند عصا یا واکر می‌توانند فشار وارده بر زانو را کاهش دهند.
• داروهای مسکن: داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن می‌توانند به تسکین درد زانو ناشی از ساییدگی مفصل کمک کنند.

جدول مراحل پیشرفت ساییدگی مفصل زانو

عوارض ساییدگی مفصل زانو درمان نشده

درمان نشدن ساییدگی مفصل زانو می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• درد مزمن زانو: درد ناشی از ساییدگی مفصل زانو می‌تواند به مرور زمان شدیدتر شده و فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
• کاهش تحرک: ساییدگی شدید مفصل زانو می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه دامنه‌ی حرکتی زانو شود و انجام فعالیت‌های ساده‌ای مانند راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله و برخاستن از صندلی را با مشکل مواجه سازد.
• آسیب به سایر مفاصل: ساییدگی مفصل زانو می‌تواند باعث تغییر الگوی راه رفتن فرد شود و فشار بیشتری بر سایر مفاصل مانند لگن و مچ پا وارد کند.
• اختلال در خواب: درد زانو می‌تواند خواب شبانه را مختل کرده و کیفیت زندگی فرد را به طور قابل توجهی پایین آورد.

پیشگیری از ساییدگی مفصل زانو

با رعایت نکات زیر می‌توانید تا حد زیادی از بروز ساییدگی مفصل زانو پیشگیری کنید:

• حفظ وزن ایده‌آل: همانطور که اشاره شد، اضافه وزن فشار زیادی بر مفصل زانو وارد می‌کند. حفظ وزن ایده‌آل یا کاهش وزن در صورت لزوم، یکی از راه‌های موثر برای پیشگیری از ساییدگی مفصل زانو است.

• تقویت عضلات اطراف زانو: داشتن عضلات قوی اطراف زانو به حمایت از مفصل و توزیع بهتر فشار بر روی آن کمک می‌کند. انجام تمرینات ورزشی منظم برای تقویت عضلات چهارسر ران، همسترینگ و ساق پا می‌تواند خطر ابتلا به ساییدگی مفصل زانو را کاهش دهد.
• گرم کردن و سرد کردن بدن قبل و بعد از فعالیت: گرم کردن بدن قبل از فعالیت و سرد کردن آن بعد از فعالیت به افزایش جریان خون در عضلات و کاهش خطر آسیب‌های ورزشی کمک می‌کند.
• انتخاب کفش مناسب: پوشیدن کفش مناسب با قوس کف پا (کفی طبی) می‌تواند فشار وارده بر زانو را کاهش دهد. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند به طور مداوم خودداری کنید.
• انجام فعالیت‌های ورزشی کم‌برخورد: ورزش‌های کم‌برخورد مانند شنا، پیاده‌روی در آب، دوچرخه‌سواری و یوگا می‌توانند به حفظ سلامت مفاصل و تقویت عضلات کمک کنند.
• اجتناب از فعالیت‌های سنگین و پر فشار: فعالیت‌های سنگین و پر فشار مانند بلند کردن اجسام سنگین یا دویدن روی سطوح سخت می‌توانند روند ساییدگی مفصل زانو را تسریع بخشند.
• رعایت الگوی صحیح راه رفتن و نشستن:حفظ الگوی صحیح بدن در هنگام راه رفتن و نشستن به توزیع مناسب وزن بر روی مفاصل کمک می‌کند.

پرسش و پاسخ در مورد ساییدگی مفصل زانو

در این بخش به برخی از سوالات پرتکرار در مورد ساییدگی مفصل زانو پاسخ می‌دهیم:

• آیا ساییدگی مفصل زانو قابل درمان است؟

در حال حاضر، درمان قطعی برای ساییدگی مفصل زانو وجود ندارد. اما با روش‌های درمانی مختلف می‌توان درد و التهاب مفصل را کنترل کرد، دامنه‌ی حرکتی زانو را بهبود بخشید و کیفیت زندگی بیمار را ارتقا داد.

• جراحی تعویض مفصل زانو برای چه کسانی ضروری است؟

جراحی تعویض مفصل زانو، زمانی در نظر گرفته می‌شود که ساییدگی مفصل زانو شدید بوده و روش‌های درمانی غیر جراحی در کنترل درد و بهبود عملکرد زانو موثر نباشند.

• عوارض جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟

مانند هر جراحی دیگری، جراحی تعویض مفصل زانو نیز می‌تواند با عوارضی همراه باشد. از جمله‌ی این عوارض می‌توان به عفونت، خونریزی، لخته شدن خون و آسیب به اعصاب یا عروق اطراف زانو اشاره کرد.

• آیا پس از جراحی تعویض مفصل زانو می‌توان فعالیت‌های ورزشی انجام داد؟

بله، پس از جراحی تعویض مفصل زانو و طی شدن دوران نقاهت، با رعایت توصیه‌های پزشک و انجام فیزیوتراپی، می‌توان فعالیت‌های ورزشی سبک و کم‌برخورد را انجام داد.

علائم هشداردهنده ساییدگی مفصل زانو

در حالی که ساییدگی مفصل زانو اغلب به تدریج ایجاد می‌شود، برخی علائم هشداردهنده وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده‌ی پیشرفت بیماری باشند. در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی برای تشخیص دقیق و شروع به موقع درمان ضروری است:

• افزایش تدریقی درد زانو: اگرچه درد زانو، به ویژه در هنگام فعالیت، از علائم شایع ساییدگی مفصل است، اما افزایش تدریجی شدت درد و احساس درد حتی در زمان استراحت می‌تواند نشانه‌ای از پیشرفت بیماری باشد.

• خشکی طولانی مدت زانو: خشکی صبحگاهی زانو در مبتلایان به ساییدگی مفصل زانو شایع است. اما اگر خشکی مفصل برای مدت طولانی طول بکشد و با فعالیت‌های روزانه‌ی فرد تداخل ایجاد کند، نیازمند بررسی پزشکی است.
• قفل کردن زانو: قفل کردن زانو یا احساس گیر کردن مفصل هنگام حرکت، می‌تواند نشانه‌ی ساییدگی پیشرفته‌ی مفصل زانو و وجود خارهای استخوانی باشد.
• کاهش قابل توجه دامنه‌ی حرکتی زانو: کاهش قابل توجه دامنه‌ی حرکتی زانو، به گونه‌ای که فرد در خم و راست کردن کامل زانو دچار مشکل شود، یکی از علائم هشداردهنده‌ی ساییدگی پیشرفته‌ی مفصل زانو است.
• تغییر شکل ظاهری زانو: در برخی موارد ساییدگی مفصل زانو می‌تواند منجر به تغییر شکل ظاهری زانو، مانند پرانتزی شدن پاها شود.

قرمزی، گرمی، تورم و احساس کوفتگی در زانو

قرمزی، گرمی، تورم و احساس کوفتگی در زانو می‌توانند علاوه بر ساییدگی مفصل، ناشی از سایر مشکلات مفصلی مانند آرتریت روماتوئید، بورسیت و یا حتی آسیب‌های حاد ورزشی باشند.

توجه داشته باشید که این علائم التهابی حاد، از علائم اولیه‌ی ساییدگی مفصل زانو نیستند. اما در برخی موارد، ساییدگی مفصل زانو می‌توانند زمینه‌ساز التهاب مفصل شود که با علائمی مانند قرمزی، گرمی و تورم همراه است.

تشخیص علت زمینه‌ای این علائم التهابی بر عهده‌ی پزشک متخصص ارتوپدی است. پزشک با بررسی علائم بیمار، معاینه‌ی فیزیکی دقیق زانو و در صورت نیاز، انجام برخی آزمایشات تصویربرداری، به تشخیص دقیق بیماری و طراحی برنامه درمانی مناسب اقدام خواهد کرد.

تغذیه مناسب برای کمک به درمان ساییدگی مفصل زانو

رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کنترل وزن، کاهش التهاب و تقویت مفاصل کمک کند. در صورتی که مبتلا به ساییدگی مفصل زانو هستید، مصرف مواد غذایی زیر را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید:

• غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا-3: اسیدهای چرب امگا-3 دارای خواص ضد التهابی هستند و می‌توانند به کاهش درد و التهاب مفصل زانو کمک کنند. ماهی‌های چرب مانند سالمون، تن و ساردین، منابع خوبی از اسیدهای چرب امگا-3 هستند.
• میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که می‌توانند به کاهش التهاب و محافظت از سلول‌های غضروفی کمک کنند.
• غذاهای حاوی ویتامین D: ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و مفاصل ضروری است. کمبود ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به ساییدگی مفصل را افزایش دهد.
• غذاهای حاوی گلوکزامین و کندرویتین: گلوکزامین و کندرویتین از اجزای تشکیل دهنده‌ی غضروف هستند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های حاوی گلوکزامین و کندرویتین می‌توانند به کاهش درد زانو ناشی از ساییدگی مفصل کمک کنند. با این حال، در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.

ورزش‌های مضر برای ساییدگی مفصل زانو:

همانطور که در مقاله قبلی به طور مفصل شرح داده شد، ساییدگی مفصل زانو، عارضه‌ای شایع و مزمن است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد.

در حالی که ورزش منظم برای حفظ سلامت کلی بدن و تقویت عضلات اطراف زانو ضروری است، برخی از ورزش‌ها می‌توانند فشار زیادی بر مفصل زانو وارد کنند و روند ساییدگی را تسریع نمایند.

در این بخش از مقاله، به بررسی برخی از ورزش‌های مضر برای ساییدگی مفصل زانو می‌پردازیم:

1. دویدن روی سطوح سخت:

دویدن، ورزشی پر فشار است که ضربات زیادی را به زانو وارد می‌کند. دویدن روی سطوح سخت مانند آسفالت یا بتن، این فشار را دوچندان می‌کند و می‌تواند به غضروف مفصلی آسیب برساند.

2. پریدن:

ورزش‌های پرشی مانند پرش از ارتفاع، پرش با طناب و بسکتبال، می‌توانند فشار زیادی را به مفصل زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف و رباط‌ها را افزایش دهند.

3. اسکات عمیق:

اسکات ورزشی مفید برای تقویت عضلات پا و ران است. اما انجام اسکات عمیق، به ویژه در صورتی که زانوها بیش از حد خم شوند، می‌تواند فشار زیادی را به زانو وارد کند و برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو مضر باشد.

4. لانژ:

لانژ نیز ورزشی مفید برای تقویت عضلات پا و ران است. اما انجام لانژ نامناسب یا با وزنه سنگین می‌تواند فشار زیادی را به زانو، به ویژه زانوی عقبی، وارد کند و برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو مضر باشد.

5. فوتبال:

فوتبال ورزشی پربرخورد است که شامل دویدن، پریدن، تغییر جهت ناگهانی و تکل زدن می‌شود. این حرکات می‌توانند فشار زیادی را به زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف، رباط‌ها و منیسک را افزایش دهند.

6. تنیس:

تنیس ورزشی پر تحرک است که شامل دویدن، پریدن، چرخش‌های ناگهانی و توقف‌های سریع می‌شود. این حرکات می‌توانند فشار زیادی را به زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف، رباط‌ها و منیسک را افزایش دهند.

7. اسکی:

اسکی ورزشی زمستانی است که شامل خم شدن زانوها، چرخش‌های ناگهانی و فشار زیاد بر زانوها می‌شود. این حرکات می‌توانند فشار زیادی را به زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف، رباط‌ها و منیسک را افزایش دهند.

8. بسکتبال:

بسکتبال ورزشی پر تحرک است که شامل دویدن، پریدن، تکان خوردن و فرود آمدن از ارتفاع می‌شود. این حرکات می‌توانند فشار زیادی را به زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف، رباط‌ها و منیسک را افزایش دهند.

9. والیبال:

والیبال ورزشی پر تحرک است که شامل پریدن، فرود آمدن، چرخش‌های ناگهانی و تغییر جهت‌های سریع می‌شود. این حرکات می‌توانند فشار زیادی را به زانو وارد کنند و خطر آسیب به غضروف، رباط‌ها و منیسک را افزایش دهند.

10. زانو زدن:

زانو زدن طولانی مدت می‌تواند فشار زیادی را به زانو وارد کند و برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو مضر باشد.

نکات مهم:

• در صورتی که مبتلا به ساییدگی مفصل زانو هستید، قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، با پزشک خود مشورت کنید.
• ورزش‌های کم‌برخورد مانند پیاده‌روی در آب، شنا و دوچرخه‌سواری می‌توانند جایگزین مناسبی برای ورزش‌های مضر باشند.
• همیشه قبل از شروع ورزش، گرم کردن بدن و بعد از ورزش، سرد کردن بدن را فراموش نکنید.
• از پوشیدن کفش مناسب با قوس کف پا (کفی طبی) استفاده کنید.
• در صورت احساس درد زانو در هنگام ورزش، فعالیت را متوقف کنید و به پزشک خود مراجعه نمایید.

سخن پایانی

درمان ساییدگی مفصل زانو یک عارضه شایع مفصلی است که افراد زیادی را درگیر می‌کند. همانطور که در این مقاله اشاره شد، ساییدگی مفصل زانو می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و با علائم متنوعی بروز پیدا کند.

تشخیص دقیق درمان ساییدگی مفصل زانو و شروع به موقع درمان، نقش مهمی در کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن ایفا می‌کند.

خوشبختانه، در اغلب موارد ساییدگی مفصل زانو را می‌توان با روش‌های غیر جراحی مانند کاهش وزن، فیزیوتراپی، تزریق و مصرف داروهای مسکن کنترل کرد. در موارد پیشرفته ساییدگی مفصل زانو، جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل باشد.

گروه ارتوپدی سامان بزرگترین وبسایت فارسی زبان در زمینه ارتوپدی است. تیم پزشکی مجرب گروه ارتوپدی سامان با بهره مندی از دانش روز دنیا و تجهیزات پیشرفته، در تشخیص و درمان تمامی بیماری‌ها و آسیب‌های ارتوپدی، از جمله ساییدگی مفصل زانو، در کنار شماست.

گروه ارتوپدی سامان صمیمانه از همراهی شما تا انتهای این مقاله سپاسگزار است.